‘Elke werkloze is een inkomstenstroom’

In een normaal land is een werkloosheidsuitkering tijdelijk. Niet eindeloos. Niet automatisch hernieuwbaar. Geen hangmat die generaties overspant. België was lange tijd het laatste Europese land waar werkloosheid in theorie en praktijk een levenslang recht leek te worden. Daar moet verandering in komen.

Werkloosheidsstatuut als financiële hangmat

We moeten af van het idee dat werkloosheid een statuut is in plaats van een tijdelijke situatie. In een samenleving waar tienduizenden vacatures openstaan, kan het niet de bedoeling zijn dat mensen jarenlang uitvallen zonder enig vooruitzicht op re-integratie. Ons systeem is onbetaalbaar geworden, en erger: het is onhoudbaar. Wie daartegen protesteert, stelt het systeem zelf op termijn in vraag. Maar wie verzet zich het hardst tegen deze hervorming? Juist: de vakbonden.

Perverse prikkel in sociaal kleedje

En dan komen we tot de kern van de zaak. De vakbonden zijn niet louter bekommerd om het lot van de werkzoekende. Ze zijn ook bekommerd om … hun eigen portemonnee. Het is een goed bewaard geheim, of misschien net niet goed genoeg, dat de vakbonden per dossier van een werkloze een vergoeding krijgen. Cynisch gesteld is elke werkloze een inkomstenstroom. Hoe meer mensen langdurig werkloos blijven, hoe meer geld er richting vakbonden vloeit. Een perverse prikkel, verpakt in een sociaal kleedje.

Door werkloosheid in de tijd te beperken, snijden we dus niet alleen in de uitgaven van de sociale zekerheid. We snijden ook in de werkingsmiddelen van de vakbond. En laat dat nu net een bijkomend voordeel zijn. Minder werklozen betekent minder dossiers, en dus minder subsidies. Het betekent ook dat minder mensen zich nog gebonden zullen voelen aan een vakbond die hun uitkering uitbetaalt. De vanzelfsprekende band tussen werkloze en vakbond wordt eindelijk doorgesneden. En dat is winst. Voor de werkzoekende, voor de belastingbetaler, en voor de democratie.

Want laten we eerlijk zijn: waarom betaalt de vakbond eigenlijk werkloosheidsuitkeringen uit? In welk ander land laten we een belangengroep met een duidelijke politieke kleur het geld van de staat verdelen, met publieke middelen die ze grotendeels vrij besteden? Dat is alsof we NMBS laten bepalen wie een rijbewijs krijgt. Het slaat nergens op.

De vakbond van de toekomst

Ik durf dan ook een stap verder gaan: laat de overheid in de toekomst zelf de uitbetalingen doen. Transparant, digitaal, en objectief. Zoals het hoort. Laat de vakbond zich concentreren op zijn oorspronkelijke missie: werknemers verdedigen op de werkvloer, sociale akkoorden helpen sluiten, meedenken over een houdbare sociale zekerheid. Niet dossiers beheren, uitkeringen uitbetalen of politieke campagnes voeren met ons belastinggeld.

De vakbond is ooit ontstaan als hefboom voor sociale vooruitgang. Maar wie niet mee evolueert, wordt ballast. Ik pleit niet voor de afschaffing van de vakbond, maar voor zijn heroriëntering. Laat hem een moderne syndicale rol opnemen, zonder die achterhaalde verwevenheid met staatsmiddelen en uitkeringssystemen.

Werkloosheid moet tijdelijk zijn. De vakbond moet dat ook zijn, als hij zich niet aanpast.